Marnotrawienie żywności (FW) to istotny problem środowiskowy współczesnej cywilizacji, pociągający za sobą szereg negatywnych konsekwencji zarówno w zakresie eksploatacji i degradacji zasobów przyrodniczych, jak i generowania kosztów ekonomicznych. Na rozpoznaniu przyczyn i skali tego problemu skoncentrowane zostały badania międzynarodowego zespołu naukowców (z University of Surrey w Wielkiej Brytanii, Hotelschool The Hague w Holandii, Uniwersytetu Jagiellońskiego, Warszawskiego oraz im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). Ich wyniki pozwoliły także wskazać skuteczne sposoby prewencji FW. Dane zgromadzono w Polsce, w oparciu o wypowiedzi ponad 0,5 tys. osób. Wyniki analiz omówione zostały w artykule Religious values and family upbringing as antecedents of food waste avoidance (Filimonau V., Mika M., Kubal-Czerwinska M., Zajadacz A., Durydiwka M., 2022) opublikowanym w Global Environmental Change. Badania wykazały duże zróżnicowanie czynników socjodemograficznych i psychologicznych warunkujących postawy wobec żywności. Jednakże do kluczowych spośród nich zaliczają się w polskim społeczeństwie tradycje, wartości religijne oraz wychowanie rodzinne, silnie wpływające na osobiste wybory i indywidualne zachowania. W zakresie kształtowania systemu wartości i postaw prewencyjnych dużą skuteczność mają przekazy autorytetów moralnych, skierowane zwłaszcza do rodziców, opiekunów, a poprzez wywołanie efektu międzypokoleniowego przenoszenia moralności rodzinnej, przenikające do młodszych generacji. Tego typu edukacja nieformalna (werbalna, modelowanie behawioralne) okazuje się bardzo trwała i skuteczna w zakresie formowania postaw wobec FW (pełna wersja tekstu: Global Environmental Change
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0959378022000851).
Przedstawione wyniki badań wniosły dwojaki wkład w nową wiedzę. Z perspektywy teoretycznej wzmocniły zrozumienie czynników psychologicznych, które mogą zredukować marnowanie żywności (FW) w gospodarstwach domowych, supermarketach i usługach gastronomicznych. Badania wykazały istotną rolę wartości religijnych i wychowania rodzinnego w kształtowaniu osobistych motywów i norm w podejściu do FW. Opracowane i zastosowane dla konstruktów teoretycznych kwestionariusze pytań mogą być wykorzystane w przyszłych badaniach nad uwarunkowaniami postaw społecznych i intencji behawioralnych w kontekście wyborów indywidualnych, działań podejmowanych w gospodarstwach domowych, handlu spożywczym oraz gastronomii. Z perspektywy praktycznych zastosowań, wyniki badań wykazały potrzebę zintegrowania takich czynników, jak wartości religijne i wychowanie rodzinne w projektowaniu kampanii prewencyjnych wobec FW w społeczeństwach o silnych tradycjach. Duchowni, autorytety moralne i instytucje religijne (kościoły, meczety, synagogi) mogą odgrywać ważną rolę w zachęcaniu konsumentów do unikania FW. Podobnie w rodzinach opiekunowie (dziadkowie, rodzice) są ważnymi osobami, które mogą kształtować osobiste normy wśród współczesnych konsumentów. Opiekunowie powinni zatem być zaangażowani w publiczne kampanie dotyczące zapobiegania FW. Zaangażowanie to może odbywać się poprzez ułatwienie międzypokoleniowego „efektu rozlewania się” przekazywanego systemu wartości w rodzinie, ale także poprzez projektowanie przekonującej komunikacji i wpływ na dokonywane wybory przez konsumenta w sklepach, na targach z żywnością i/lub na stole (w obiektach gastronomicznych). Takie ekspozycje mogą przypominać konsumentom o konieczności unikania FW. Siłę przekazu można wzmocnić, łącząc go z sakralnymi wartościami jedzenia, zwłaszcza w społeczeństwach wysoce religijnych. Badania powinny być kontynuowane w zróżnicowanych kręgach kulturowych. Opracowane i zastosowane w badaniach skale pomiarowe dla takich zmiennych, jak wartości religijne i wychowanie w rodzinie, należy ponownie przetestować na innych rynkach, aby potwierdzić lub zweryfikować ich trafność. Rynki te powinny być reprezentowane zarówno przez te o silnych tradycjach religijnych (np. Włochy, Hiszpania czy Meksyk), ale także przez takie, w których tradycje zostały znacznie ograniczone w historii (np. Szwajcaria czy Niemcy).