Rdzenna społeczność Gór Fańskich była i pozostaje zależna od zasobów środowiska przyrodniczego, z których czerpie różnorodne korzyści. Celem opracowania było zbadanie relacji pomiędzy współczesnym społeczeństwem górskim a wykorzystaniem świadczeń ekosystemów zmieniających się pod wpływem procesów społecznych, ekonomicznych i politycznych.
W badaniu wykorzystano koncepcję świadczeń ekosystemów, która rozszerza zakres analiz systemu społeczno-ekologicznego o sferę relacji kulturowych. Zastosowanie tego podejścia było istotne ze względu na dominację w ekosystemie Gór Fańskich lasów jałowcowych, które poprzez związek z religią i miejscowymi tradycjami można uznać za kulturowy gatunek kluczowy (cultural keystone species) dla społeczności górskich. Zidentyfikowana struktura świadczeń ekosystemów Gór Fańskich wskazuje na ich istotne znaczenie w dostarczaniu społeczności tubylczej świadczeń zaopatrujących, które w związku z sytuacją ekonomiczną społeczeństwa mają większą wartość użytkową (opał, żywność, leki), niż świadczenia kulturowe, których znaczenie dla młodszego pokolenia zostało zdewaluowane przez reżim sowiecki. Szczególnie intensywne wykorzystanie świadczeń zaopatrujących w latach 90. ubiegłego wieku, głównie drewna jałowcowego na opał, skutkowało zmniejszeniem zasobów, zubożeniem składu florystycznego (w tym roślin jadalnych) lasów jałowcowych. Identyfikacja świadczeń ekosystemów uwzględniająca koncepcję kulturowych gatunków kluczowych może być punktem wyjścia do ochrony i odtwarzania siedlisk lasów jałowcowych. Wyniki badań fitosocjologicznych i społecznych wykazały, że utrzymanie stabilności ekosystemu lasów jałowcowych zapewnia egzystencję kluczowych gatunków, które dostarczają najważniejszych usług zaopatrujących, regulacyjnych oraz kulturowych. Potwierdzają to mieszkańcy, stwierdzając, że lasy jałowcowe z udziałem Juniperus semiglobosa i Juniperus seravschanica są głównymi elementami determinującymi nie tylko funkcjonowanie ekosystemu Gór Fańskich, ale także zamieszkujących je lokalnych społeczności. Koncepcja świadczeń ekosystemów oraz kulturowych gatunków kluczowych osadzona w kontekście kulturowym i społecznym może stanowić podstawę zarządzania środowiskiem ekosystemu górskiego, łączącego ochronę bioróżnorodności, wzmocnienie tożsamości kulturowej i rozwój społeczności zależnych od zasobów przyrody.
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2212041621000139