W Studies in Higher Education ukazała się właśnie w otwartym dostępie duża praca prof. Marka Kwieka i dr. Wojciecha Roszki z UEP. Praca dotyczy zależności między aktualną produktywnością badawczą polskich naukowców a ich wiekiem awansów (doktorat, habilitacja, profesura) – oraz tempem czy szybkością awansów:
Autorzy analizowali (na próbie ponad 16 000 naukowców) charakterystykę naukowców o dużej produktywności: czy najbardziej produktywni naukowcy dzisiaj (w 16 dyscyplinach STEMM: science, technology, engineering, mathematics, and medicine) uzyskiwali w przeszłości swoje stopnie (tytuły) wcześniej niż inni (wiek biologiczny) – lub uzyskiwali je szybciej niż inni (czas między awansami)?
Czy zatem upływ czasu (i rytm awansów) ma znaczenie w karierze? Otóż ma ogromne znaczenie. Kumulacja sukcesów awansowych w przeszłości wiąże się ściśle z sukcesami publikacyjnymi dzisiaj, następuje swoiste sprzężenie zwrotne. Młodzi i szybcy pod względem awansów mają w życiu łatwiej pod względem publikacyjnym.
Autorzy stworzyli tytułowe klasy Young i Old – oraz Fast i Slow (górnych 20% i dolnych 20% naukowców w ramach każdej dyscypliny): starsi i młodsi w momencie uzyskania awansów – i szybcy i wolni w ujęciu upływu czasu między kolejnymi awansami.
Okazało się, że we wszystkich badanych dziedzinach STEMM naukowcy awansujący kiedyś młodo – są dzisiaj (2014-2017) kilkakrotnie bardziej produktywni. Podobnie awansujący szybko (czas doktorat-habilitacja i czas habilitacja-profesura) są dzisiaj kilkakrotnie bardziej produktywni. Związki są silne: mediana produktywności pierwszych naukowców jest zawsze najwyższa, a mediana produktywności drugich naukowców – zawsze najniższa.
W trzech największych dyscyplinach różnica produktywności między klasą owych młodo awansowanych i awansowanych w starszym wieku doktorów habilitowanych wynosiła 100-200% (i 150-200% w przypadku profesorów tytularnych). A różnica produktywności między klasą awansowanych szybko i awansowanych wolno dla doktorów habilitowanych wynosiła 80-150% (i 100-170% w przypadku profesorów tytularnych).
Wniosek? Nawet jeśli naukowcy niskoproduktywni kiedyś zrobią habilitacje, a nawet kiedyś zrobią profesury tytularne – to i tak ich średnia produktywność będzie o wiele niższa niż produktywność ich „młodoawansowanych” i „szybkoawansowanych” kolegów.
Autorzy podają na końcu pracy wyjaśnienia – dlaczego w pewnym momencie kariery stopnie i tytuły już nie mają wpływu na produktywność (w Polsce przez 30 lat klasyczne uznanie za publikacje, kumulujące się w czasie, znane z socjologii karier akademickich, miało mniejsze znaczenie niż uznanie za posiadany stopień i tytuł; jesteśmy nadal jako system akademicki bardziej „tytułocentryczni” niż „artykułocentryczni”; jednak powszechny odbiór dorobku naukowego, w tym publikacji, wyraźnie się zmienia).
W tak dużej skali – a badani w pracy są wszyscy polscy naukowcy z obszaru STEMM obecni w bazie Scopus z przynajmniej jedną publikacją wydaną w ostatniej dekadzie – takich studiów łączących upływ czasu, karierę naukową i produktywność na podstawie mikrodanych indywidualnych naukowców dotąd nie prowadzono.
Nie korzystano również dotąd z produktywności znormalizowanej do prestiżu czasopisma (co autorzy nazwali journal prestige-normalized productivity), która lepiej pokazuje nakład czasu pracy i wpływ czasopisma na wspólnotę naukową: liczy się selektywność czasopisma, w którym praca się ukazała – od elitarnych i trudnodostępnych, o dużym wpływie na wspólnotę naukowców – po łatwo dostępne, o minimalnym wpływie. Autorzy z tego ujęcia produktywności korzystają już kolejny raz (zob. Once highly productive, forever highly productive? Full professors’ research productivity from a longitudinal perspective. Higher Education (2023). https://doi.org/10.1007/s10734-023-01022-y).
Autorzy połączyli dane pochodzące z krajowego rejestru polskich naukowców, czyli bazy OPI (N = 99 935) z metadanymi niemal miliona publikacji – wszystkich polskich artykułów indeksowanych w bazie Scopus z ostatniego półwiecza (1972-2023, N = 935 167).
Wykorzystano dwa wcześniej pomijane w socjologii karier akademickich wymiary czasowe – wiek awansu i tempo awansu w nauce – do skonstruowania indywidualnych profili biograficznych i profili publikacyjnych.
Zastosowano podejście klasyfikacyjne oraz nowe podejście metodologiczne polegające na wykorzystaniu produktywności znormalizowanej pod względem prestiżu czasopism (w bazie Scopus). Naukowcy zostali przypisani do różnych klas produktywności, klas wieku awansu i klas tempa awansu (górne 20%, środkowe 60% i dolne 20%).
Uzyskane wyniki zostały potwierdzone przez analizę regresji logistycznej, w której oszacowano iloraz szans przynależności do klas naukowców o najwyższej produktywności.
Zapraszamy do lektury tej pracy – stanowi ona kolejny przykład wykorzystania structured Big Data (tu: dane surowe uzyskane z bazy Scopus przy współpracy z ICSR Lab firmy Elsevier) i nowych źródeł danych (tu: mikrodane z bazy OPI) do analiz karier polskich naukowców.
Praca:
Marek Kwiek & Wojciech Roszka (2023) The young and the old, the fast and the slow: a large-scale study of productivity classes and rank advancement, Studies in Higher Education, DOI: 10.1080/03075079.2023.2288172
