Naukowe doniesienia na temat zmian klimatycznych podkreślają ekstremalne zjawiska klimatyczne, co prowadzi do „strachu”, wiążącego zmiany klimatu z przerażającą wizją przyszłości. Aby wzmocnić gotowość do działań ochronnych, niezbędna jest zmiana sposobu komunikacji, podkreślająca pozytywne scenariusze. Kundzewicz Z.W., Matczak P., Otto I., Otto F., 2020. From “atmosfear” to climate action, Environmental Science and Policy, Vol 105, Pages 75-83, https://doi.org/10.1016/j.envsci.2019.12.012
Ostatnie badania dowodzą, że doniesienia na temat zmian klimatu nadmiernie podkreślają ekstremalne zjawiska klimatyczne. Strach przed ekstremalnymi zjawiskami, takimi jak powodzie, susze, pożary, fale upałów, fale mrozu, burze i wichury, które sieją spustoszenie, przynosząc cierpienie, szkody, a nawet śmierć, jest zrozumiały. Powszechna świadomości zniszczeń, spowodowanych przez ekstremalne zjawiska pogodowe, skutkuje jednak obojętnością. Ludzie często nie wyobrażają sobie ani nie odczuwają strachu przed ich możliwymi konsekwencjami i starają się o tym nie myśleć. W sytuacji katastrofy, prowadzi to do powszechnego strachu klimatycznego, który wynika z powiązania zmiany klimatu z przerażającą wizją przyszłości. W artykule strach klimatyczny rozumiemy jako praktykę dyskursywną, a nie sferę emocji. Badamy, co motywuje działania związane z klimatem i omawiamy implikacje dla polityki klimatycznej. Analizujemy czynniki wywołujące strach w przypadku fal upałów oraz powodzi - czy niepewność lub strach mogą motywować działania zaradcze aby sprostać potencjalnym przyszłym wyzwaniom? Stwierdzamy, że potrzebna jest zmiana w obecnym dyskursie publicznym na temat zmiany klimatu: od strachu do zorganizowanego, globalnego działania na rzecz klimatu, aby szybko wywołać zmiany społeczne i behawioralne które mają zasadnicze znaczenie dla realizacji celów polityki klimatycznej. Obecna debata na temat zmian klimatycznych jest w dużej mierze ukształtowana pojęcia ryzyka i szkód. Twierdzimy, że pozytywne przykłady i wiadomości mogą lepiej służyć działaniom na rzecz klimatu. Redukcja ryzyka powodziowego jest traktowana jako przykład gdzie krzyżują się decyzje publiczne i niepewność naukowa. Powodzie to wyjątkowy przypadek pokazujący, co można zrobić, aby zmniejszyć ryzyko, gdyż wiemy gdzie mogą wystąpić powodzie rzeczne. Na koniec badamy możliwość przejścia od strachu klimatycznego do działania na rzecz klimatu. Wskazujemy, że w dyskusjach dotyczących adaptacji do zmiany klimatu i mitygacji zmian klimatu powinno brać udział szerokie grono interesariuszy. Będzie to sprzyjać wypracowaniu lepszych rozwiązań. Przykładowo, gromadzenie wody w dużych, wielofunkcyjnych zbiornikach służy w zasadzie zarówno łagodzeniu zmian klimatycznych jak i oraz adaptacji do jego oddziaływań (w tym ograniczaniu ryzyka powodziowego). Jednakże, może to zaszkodzić ekosystemowi, stąd najprawdopodobniej ekolodzy będą przeciwni temu rozwiązaniu. Zatem, istnieje potrzeba organizowania platform, na których różne zainteresowane strony mogłyby pracować nad kompromisem związanym z decyzjami w sprawie przystosowania się do zmiany klimatu. Skuteczne działania na rzecz klimatu wymagają instytucjonalnych instrumentów, które umożliwiają interesariuszom udział w projektowaniu akceptowalnych rozwiązań. Szersze zaangażowanie socjologów ale także psychologów i ekonomistów badających zakres wpływów behawioralnych, może być pomocny w zrozumieniu skuteczniejszych rozwiązań motywujących do działań na rzecz klimatu, od skali globalnej do regionalnej, jak również na poziomie lokalnym i indywidualnym. Zmiana klimatu jest napędzana antropogenicznie i może być rozwiązana tylko przez ludzi. Ważne jest, aby badania nad zmianami klimatycznymi brały pod uwagę podstawowe czynniki napędzające ludzkich zachowania. Badania behawioralne dostarczają obiecujących wyników pozwalających na zrozumienie podejmowania decyzji, co może okazać się przydatne w tworzeniu lepszych polityk klimatycznych.