Grażyna Liczbińska. 2021. Spatial and Social Inequalities in the Face of Death. Pilot Research on Cholera Epidemics in Poznań of the Second Half of the 19th Century. Historical Social Research 33: 37–53. 10.12759/hsr.suppl.33.2021.37-53
W Poznaniu I połowy XIX wieku epidemie cholery wystąpiły trzy razy: w 1831, 1837 i 1848 roku. Wcześniejsze doświadczenia z epidemią cholery nie pozwoliły miastu ustrzec się przed kolejnymi epidemiami tej choroby: w roku 1852, 1855, 1866 and 1873. Na żniwo i dynamikę epidemii cholery wpływało wiele czynników, wśród których istotną rolę odgrywała gęstość zaludnienia, poziom higieny, brak dostępu do ujęć czystej wody oraz wysoka temperatura w miesiącach letnich. Problem przestrzennej i społecznej stratyfikacji umieralności na cholerę w Poznaniu nie doczekał się głębszego opracowania.
Celem pracy było zbadanie, na ile nierówności przestrzenne i społeczne w Poznaniu, przekładające się na różnice w dostępie do infrastruktury sanitarnej, ujęć czystej wody, oraz różnice w warunkach ekologicznych i standardzie życia, wpływały na prawdopodobieństwo zgonu na cholerę. W pracy wykorzystano wypisy z ksiąg zgonów dla wybranych parafii poznańskich wyznania katolickiego i protestanckiego za lata 1850–1874. Łącznie wykorzystano 16,285 indywidualnych informacji o dacie zgonu, płci, wieku w chwili zgonu, przyczynie zgonu, wykonywanym zawodzie, wyznaniu i miejscu (dzielnicy) zamieszkania. Uzyskane wyniki pokazały, iż śmiertelność na cholerę była modyfikowana wieloma czynnikami pomiędzy którymi zachodziły silne interakcje; na przykład miejsce zamieszkania było związane z wykonywanym zawodem, a ten z narodowością (wyznaniem) i do pewnego stopnia z płcią zmarłego. Rozprzestrzenianiu się choroby sprzyjała migracja ludności spoza miasta oraz przemieszczanie się mieszkańców pomiędzy dzielnicami. Wszystko to powodowało iż "lepsza" dzielnica zamieszkania nie gwarantowała niższego prawdopodobieństwa zachorowania i zgonu na cholerę i odwrotnie.
Praca pogłębia wiedzę o epidemiologii historycznego Poznania. Zwraca uwagę na skomplikowane zależności pomiędzy różnorakimi czynnikami natury społeczno-ekonomicznej i ekologicznej, w tym klimatycznej, a chorobami zakaźnymi w dzielnicach miast różniących się pod względem jakości i standardu życia. Badania podkreślają potrzebę uwzględnienia czynników ekologicznych w ocenie prawdopodobieństwa zgonu na choroby zakaźne w historycznej przestrzeni miejskiej.
