Artykuł opublikowany w czasopiśmie: Journal of Archaeological Science Volume 126, February 2021, 105292. Zawiera przełomowe dane na temat początków użytkowania prosa w Europie środkowo-wschodniej, które są aktualnie datowane na połowę II tys. przed Chr.
Proso to jedno z najważniejszych gatunków zbóż w pradziejach świata. Po raz pierwszy została udomowiona w Chinach, a następnie rozprzestrzeniła się w Eurazji, stając się podstawową rośliną uprawną. Przez długi czas przyjmowano, że przybycie prosa do Europy miało miejsce w neolicie (koniec neolitu w Europie datowany jest na ok. 2300 – 2200 r. p. Chr). Jednak ostatnio zostało to zakwestionowane, a nowe pomiary metodą 14C (radiowęglowe) na zwęglonych ziarnach prosa, przyjmowanych za neolityczne, w rzeczywistości wskazują na środkowy okres epoki brązu (połowa II tys. p. Chr.).
Celem artykułu była próba rekonstrukcji procesu rozprzestrzeniania się prosa w Europie Środkowo-Wschodniej w epoce brązu. Przedstawiono w nim wyniki ponad 120 nowych dat radiowęglowych i pomiarów stabilnych izotopów (δ13C i δ15N) na kolagenie pozyskanym z kości ludzkich, które pochodziły od osobników z 33 stanowisk archeologicznych w Polsce i zachodniej Ukrainy. W ten sposób była możliwa bezpośrednia ocena roli prosa w dietach epoki brązu.
Wyniki badań sprawozdawanych w artykule wskazują na wyraźny wzrost wartości izotopu stabilnego węgla (δ13C) w kolagenie kostnym, datowanym od połowy XV wieku p. Chr., co jest wskaźnikiem na stosowanie prosa w diecie. Dane pilotażowe dotyczące stabilnych izotopów dla ówczesnych zwierząt hodowlanych sugerują, że nie były one karmione prosem. Można więc przypuszczać, że to zboże było zjadane bezpośrednio przez ludzi. Co ciekawe, osoby spożywające proso wydają się zamieszkiwać wyłącznie regiony na wyżynach, a nie obszary nizinne. Opierając się na dowodach pozyskanych z analizy stabilnych izotopów wskazujących na spożycie prosa oraz w oparciu o udokumentowane archeologicznie powiązania badanych obszarów wyżynnych Polski i zachodniej Ukrainy z północną częścią Kotliny Karpackiej założono, że to właśnie tą drogą, przez Karpaty, proso zostało wprowadzone na badany obszar. Wzrost znaczenia gospodarczego prosa był prawdopodobnie spowodowany znacznym zwiększeniem populacji ludzkich.
