Krzysztof Pleskot, Karina Apolinarska, Piotr Kołaczek, Magdalena Suchora, Michał Fojutowski, Tomasz Joniak, Bartosz Kotrys, Mateusz Kramkowski, Michał Słowiński, Magdalena Woźniak, Mariusz Lamentowicz, 2020. Searching for the 4.2 ka climate event at Lake Spore, Poland. Catena 191, nr 104565 https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0341816220301156
Gwałtowne zmiany klimatu miały miejsce w różnych okresach holocenu - interglacjału (ciepłego okresu) trwającego od około 12000 lat po dzień dzisiejszy. Do takich niestabilnych klimatycznie okresów należał ‘4.2 k BP event’ (BP – ‘before present’ – tj. lat przed rokiem 1950), który jak nazwa wskazuje miał miejsce około 4200 lat temu. Ten trwający około 200-300 lat okres doprowadził do załamań wczesnych cywilizacji na różnych obszarach kuli ziemskiej . W naszej strefie klimatycznej, ta klimatyczna oscylacja cechowała się zwiększeniem wilgotności i obniżeniem temperatury, co również wpłynęło na ludzi zamieszkujących ówcześnie obszar współczesnej Polski.
W badaniach przedstawionych w artykule Autorzy, stosując różne metody pozwalające rekonstruować dawne ekosystemy, przyjrzeli się szczegółowo historii Jeziora Sporego. Z tego leżącego w północno-zachodniej Polsce jeziora pobrano profile osadów dennych, będących jednocześnie środowiskowym archiwum odpowiedzi ekosystemu jeziora jak i okolicznych lasów na ówczesne zmiany klimatu. W badaniach przeanalizowano skład: (i) pyłku i zarodników roślin niższych w celu rozpoznania zmian roślinności w otoczeniu i w samym jeziorze, (ii) puszek głowowych larw muchówek z grupy ochotkowatych (Chironomidae), dzięki którym można zrekonstruować w sposób ilościowy zmiany temperatury lata, (iii) pancerzyków wioślarek (Cladocera), które są w stanie odzwierciedlić zmiany żyzności jak i chemizmu wody oraz (iv) geochemiczny osadów, uwzględniając skład materii organicznej, zawartość węglanów oraz izotopów węgla i azotu, które dostarczają informacje np. o żyzności jeziora czy zmianach opadów. Oczywiście w badaniach nie zabrakło datowań radiowęglowych techniką AMS, które pozwoliły „namierzyć” osady (odpowiednie półki archiwum paleośrodowiskowego), które najprawdopodobniej zarejestrowały oscylację ‘4.2 k BP’.
Wyniki badań wykazały, że sam okres ‘4.2 ka. BP’ zaznaczył się w osadach większymi ilościami piasku, co świadczyło o zwiększonej erozji w otoczeniu jeziora. Spadek temperatur lata (zrekonstruowany na podstawie larw ochotkowatych) i wzrost wilgotności prawdopodobnie doprowadziły do zmian w strukturze lokalnych gleb poprzez przyspieszenie procesu ich bielicowania. Jednakże proces ten miał raczej lokalny charakter i nie wpłynął znacząco na funkcjonowanie okolicznych lasów, jak i samego jeziora. Ochłodzenie prawdopodobnie doprowadziło do okresowego obniżenia produkcji pyłku przez miejscowe gatunki drzew.
Takie badania jak powyżej opisane są istotne dla globalnej nauki gdyż dostarczają nam cennych informacji potrzebnych do zrozumienia i prognozowania współczesnych i przyszłych odpowiedzi ekosystemów na zmiany klimatu, zwłaszcza w dobie współczesnego kryzysu klimatycznego.
