Wśród zainteresowań badawczych geomorfologów z Wydziału Nauk Geograficznych i Geologicznych - Aleksandry Tomczyk i Marka Ewertowskiego - jest dynamika krajobrazu w Arktyce. Prowadząc badania terenowe, analizując archiwalne zdjęcia lotnicze, obrazy satelitarne oraz dane pozyskane przy pomocy dronów, naukowcy badają jak szybko zmienia się rzeźba terenu obszarów, które jeszcze niedawno były pokryte przez lodowce. Dzięki tej pracy, mogą w ilościowy sposób określić reakcję krajobrazu na zmiany klimatu. Wyniki badań, prowadzonych we współpracy z naukowcami z Wielkiej Brytanii, ukazały się w międzynarodowym czasopiśmie Boreas: Storrar, R.D., Ewertowski, M., Tomczyk, A.M., Barr, I.D., Livingstone, S.J., Ruffell, A., Stoker, B.J., Evans, D.J.A., 2020. Equifinality and preservation potential of complex eskers. Boreas 49, 211-231, https://doi.org/10.1111/bor.12414
Obszary polarne są bardzo wrażliwe na globalne ocieplenie, co możemy zaobserwować po szybko „znikających” lodowcach. Tereny odsłonięte po wycofaniu się czoła lodowców ukazują szereg różnorodnych form, będących geomorfologicznym efektem działalności lodu i wody. Jedną z takich form są ozy – kręte wały zbudowane z osadów mineralnych pozostawionych przez wody płynące w kanałach na powierzchni, wewnątrz oraz pod lodowcami. Formy te pomagają zrozumieć w jaki funkcjonował „układ hydrauliczny” lodowca, gdzie koncentrował się spływ wód i jak transportowany był materiał mineralny.
Dwoje geomorfologów z Wydziału Nauk Geograficznych i Geologicznych (Aleksandra Tomczyk i Marek Ewertowski) uczestniczyło w projekcie badawczym zespołu, którego kierownikiem był profesor Robert Storrar z Sheffield Halam University w Wielkiej Brytanii. Naukowcy przeprowadzili badania w środkowej części wyspy Spitsbergen (Archipelag Svalbard w norweskiej Arktyce) oraz w południowo-wschodniej Islandii. Badania składały się z prac terenowych - sondowania georadarowego, nalotów dronem, kartowania geomorfologicznego oraz analiz historycznych zdjęć lotniczych i obrazów satelitarnych. W efekcie tego, opracowano szczegółowe mapy geomorfologiczne przedstawiające charakterystykę złożonych kompleksów ozów na przedpolu lodowców: Hørbyebrenn (Svalbard) oraz Breiðamerkjökull (Islandia) oraz przeanalizowano zmiany tych form w ciągu ostatnich siedemdziesięciu lat.
Naukowcy udowodnili, że zarówno na Spitsbergenie, jak i na Islandii, mimo znacznych różnic w charakterze, termice i ilości wody płynącej na powierzchni, wewnątrz oraz pod lodowcami, powstawać mogą takie same, złożone formy. Ma to bardzo duże znacznie dla interpretacji ozów odnajdywanych na obszarach zlodowaconych w Plejstocenie (czyli w czasie epoki lodowcowej) – na terenie Niemiec, Polski czy Finlandii. Badacze określili również trzy kryteria, które muszą zostać spełnione, aby ozy zachowały się jako elementy krajobrazu poglacjalnego: (1) kanały muszą zawierać wystarczającą ilość materiału, aby ich wypełnienie zachowało się jako forma; (2) po ich utworzeniu musi dojść do zmiany odpływu wód, tak aby ozy nie zostały zniszczone przez erozję; (3) nie może dojść do kolejnego nasunięcia lodowca o „ciepłej” stopie, bo to spowodowałoby zniszczenie ozów. Wyniki badań ukazały się w międzynarodowym czasopiśmie Boreas: Storrar, R.D., Ewertowski, M., Tomczyk, A.M., Barr, I.D., Livingstone, S.J., Ruffell, A., Stoker, B.J., Evans, D.J.A., 2020. Equifinality and preservation potential of complex eskers. Boreas 49, 211-231, https://doi.org/10.1111/bor.12414
Opracowanie: Aleksandra Tomczyk i Marek Ewertowski
