Malinowska, J. K. Can I feel your pain? The biological and socio-cognitive factors shaping people’s empathy with social robots. International Journal of Social Robotics, 14(2), 341-355 (2022). https://doi.org/10.1007/s12369-021-00787-5
Artykuł analizuje sposoby interpretacji i używania pojęcia empatii w badaniach z obszaru HRI oraz robotyki społecznej.
Empatia to złożone zjawisko związane ze zdolnością do rozumienia i dzielenia uczuć innych osób. Malinowska argumentuje za jego wykorzystywaniem do badania, analizowania i wyjaśniania interakcji między ludźmi a robotami społecznymi. Dowodzi ona, że ludzkie stany afektywne, somatyczne i poznawcze mogą być wywoływane przez obserwację lub wnioskowanie o stanie robota. Na poparcie swojego stanowiska badaczka przywołuje badania wskazujące, że ludzie mogą doświadczać wobec robotów reakcji emocjonalnych, które są podobne do tych doświadczanych wobec innych ludzi i które można obserwować na poziomie ich przekonań, zachowań i reakcji fizjologicznych (neuronalnych). Zdaniem Malinowskiej wykorzystanie koncepcji empatii do badania interakcji człowiek-robot może dostarczyć cennych spostrzeżeń na temat samego zjawiska ematyzowania. Zaznacza ona jednak, że naukowcy muszą uważnie analizować wnioski badań odwołujących się do pojęcia empatii, które wychodzą poza kontekst relacji między istotami biologicznymi.
Ponadto, Malinowska przedstawia argumenty, że czynniki z kategorii biologicznych/ewolucyjnych i społeczno-poznawczych mogą ułatwiać lub utrudniać antropomorfizację robotów i ich potencjału do wzbudzania empatii u ludzi. Wpływać mogą na to np. wygląd i zachowanie robota, a także np. posiadany przez jego użytkownika światopogląd. Istotne są w tym kontekście także uniwersalne mechanizmy psychologiczne i poznawcze związane z dehumanizacją innych (w przypadku których kluczowym aspektem jest poczycie przynależności grupowej), które mogą być modulowane przez czynniki społeczno-poznawcze, takie jak czyjaś motywacja do prospołecznych i inkluzywnych zachowań, znajomość historii robota etc. Naukowczyni podkreśla przy tym, że konieczne są dalsze badania nad czynnikami kształtującymi empatię ludzi wobec robotów m.in. dlatego, że czynniki te mogą wpłynąć nie tylko na jakość interakcji ludzi z robotycznymi agentami, ale także na kształtowanie się ludzkich relacji międzygrupowych.
Wreszcie, badaczka przekonuje, że konieczne jest opracowanie pragmatycznych i normatywnych ram dla manipulowania empatią w interakcjach człowiek-robot. Wytyczne takie powinny uwzględniać funkcje robota, możliwości ewengualnych nadużyć związanych z jego wykorzystaniem oraz to, jak empatyzowanie z robotami może wpłynąć na rozwój ludzkich społeczności.