Malinowska, J.K. What Does It Mean to Empathise with a Robot?. Minds & Machines 31, 361–376 (2021). https://doi.org/10.1007/s11023-021-09558-7
Empatia pozwala ludziom nawiązywać i utrzymywać satysfakcjonujące relacje społeczne z innymi osobami. Nie jest więc zaskoczeniem, że jest to jedno z najczęściej badanych zjawisk w obszarze nauki skupiającej się na analizowaniu interakcji ludzi i robotów (HRI). Funkcjonalność robotów społecznych opiera się na budowaniu relacji z użytkownikiem. Są one często tak zaprojektowane, aby przyjmować antropomorficzne formy (przypominające ludzi) oraz aby naśladować antropomorficzne zachowania. Sposób, w jaki roboty formułują swoje komunikaty werbalne, mimika ich twarzy i gesty mają być łatwe do zrozumienia przez użytkownika. W związku z tym zdarza się, że roboty zachowują się tak, jakby się cieszyły, były smutne, cierpiały. Ludzie natomiast często reagują na taki widok doświadczeniem silnych emocji, które identyfikują jako empatię.
Fakt, że termin „empatia” ma silne konotacje społeczne rodzi zasadnicze pytanie: czy można go zastosować do badania relacji ludzi i robotów? Czy używanie terminów i wyjaśnień związanych ze społecznym charakterem ludzkiej aktywności w odniesieniu do maszyn ma sens? Jak jest możliwe empatyzowanie z obiektem, który niczego nie czuje? Artykuł analizuje zakres zastosowań terminu empatia w dziedzinie badań HRI i robotyki społecznej. Autorka proponuje w nim także kryteria, którymi należy się kierować, aby określić, kiedy w takich relacjach mamy do czynienia z faktyczną empatią.
Czy zatem używanie terminu „empatia” do badania interakcji człowiek-robot jest sensowne?
Autorka argumentuje, że tak. Malinowska argumentuje, że stosowanie terminu „empatia” do badania zachowań empatycznych w interakcjach ludzi i robotów może być użyteczne. Choć empatia omawiana w tych sytuacjach jest często rozumiana w sposób naiwny, poprzez swoje zachowanie i wygląd w określonych sytuacjach roboty są w stanie nie tylko wchodzić w relacje wywołujące u ludzi poczucie empatii, ale potrafią te relacje podtrzymywać. Z drugiej strony ludzie reagują z dużą wrażliwością na zachowanie robotów, które wywołują w nich poczucie bycia obiektem lub podmiotem empatii. Ważny jest także fakt, że wykorzystanie pojęcia empatii do badania interakcji człowieka i robota może być wartościowe poznawczo nie tylko dla zrozumienia tych interakcji, ale także w kontekście prób uchwycenia, opisania i wyjaśnienia zjawiska empatyzowania w ogóle.